6 Unaukowić dizajn, czyli jak powstało wzornictwo przemysłowe. Kultura projektowania w Polsce lat 60.
W okresie od późnych lat 50. do 70. XX wieku projektanci ponownie zaczęli opowiadać się za unaukowieniem – reifikacją, usystemowieniem i racjonalizacją procesów projektowania. Wzornictwo przemysłowe, jak się okazywało, stało się zbyt złożone, szczególnie po doświadczeniu projektowania dla wojska podczas II wojny światowej, aby polegać na zakorzenieniu w rzemiośle. Próby te wpisują się w nurt zwany metodami projektowania (design methods) i podejmowane były w krajach Ameryki Północnej i Europy Zachodniej. Metody projektowania, w szerokim znaczeniu tego terminu, oznaczają unaukowienie dizajnu, przez adaptowanie metodologii różnych nauk ścisłych i społecznych. W tym samym czasie w Polsce projektanci próbowali stworzyć instytucje, które rozwinęłyby wzornictwo przemysłowe. Pojęcie unaukowienia dizajnu było w kontekście powiązania wzornictwa z przemysłem. W tym eseju przedstawiam badania nad nauczaniem wzornictwa w Polsce w kontekście międzynarodowym, analizując, jak polscy projektanci rozumieli proces unaukowiania projektowania w latach 60. XX wieku. Interesuje mnie, w jaki sposób wykorzystywali pojęcie unaukowiania, aby kształtować własne cele i programy. Polscy dizajnerzy działający w krakowskiej i warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, podejmując próbę unaukowienia wzornictwa, adaptowali metody projektowania (design methods). W ten sposób chcieli się wpisać w idealistyczną wizję rozwoju społecznego, tworząc jednocześnie własną koncepcję roli projektanta w państwie socjalistycznym. Paradoksalnie ich działania przygotowywały grunt pod neoliberalne zmiany gospodarcze, które towarzyszyły pokojowemu procesowi transformacji systemowej w kierunku demokracji liberalnej.