0 Wstęp

Jednak okazuje się, że to, co miało pomagać i sprzyjać lepszemu życiu, stało się zagrożeniem za sprawą nadmiaru, niepohamowanej konsumpcji oraz dostępności dla coraz większej liczby ludzi (Marek Suchowiak, Ścieżki we mgle – czyli o projektowaniu jutra). Nie trzeba przywoływać apokaliptycznych wizji zdewastowanego świata zmierzającego do samozagłady, bo codzienna prasa dostarcza ich wystarczająco dużo. Nawet jeśli zdajemy sobie sprawę z niebezpieczeństwa, większość ma poczucie bezradności. Nasze decyzje w niewielkim stopniu mogą wpływać na zmianę kierunku rozwoju. Projektanci nadal opracowują nowe wyroby, fabryki produkują, a konsumenci kupują – maszyna pędzi coraz szybciej. Nie oznacza to, że jesteśmy skazani na poddanie się zagładzie. Wielu, w tym technologowie, materiałoznawcy, inżynierowie, ale też politycy, prawnicy czy aktywiści, podejmuje próby zmian. Niektórzy, zdając sobie sprawę z niebezpieczeństw, które niosą wszechobecne tworzywa sztuczne, proponują powrót do naturalnych, sprawdzonych materiałów, a konsumentów nakłaniają do zakupu wyrobów certyfikowanych (Joanna Sawicka-Gajin, Joanna Szabuńko, Niebezpieczne chemikalia w projektowaniu i sztuce użytkowej. Zagrożenia i wskazówki dla projektujących). Ten ruch wspierany przez coraz szersze grono aktywistów sprawia, że wielu kupujących zaczyna świadomie wybierać produkty. Ale nawet najbardziej ekologiczni konsumenci nie są w stanie żyć bez tworzyw sztucznych. Czy pozbędą się smartfona, komputera, pralki, lodówki…? Inni upatrują rozwiązania w zamiennikach w postaci biopolimerów, czyli materiałów syntetyzowanych przez mikroorganizmy. Ma to zapewnić pełną biodegradowalność (Maciej Guzik, Bioplastiki zapożyczone ze świata mikrobów). Jednak zamiennik, nawet najlepszy, nie zmieni nawyków rozbuchanej konsumpcji. Dalej idącym rozwiązaniem wydaje się poszukiwanie nowych materiałów wykorzystujących biotechnologię. Choć modyfikacja genetyczna wzbudza społeczne emocje natury etycznej, wielu upatruje w tej metodzie nadziei na wyjście z kryzysu antropocenu (Stanisław Łoboziak, Biotechnologia zmienia myślenie dizajnerów o projektowaniu). A może nadziei na rozwiązanie naszych problemów należy szukać w dynamicznie rozwijającej się sztucznej inteligencji? (Ryszard Tadeusiewicz, Sztuczna inteligencja będzie wszechobecna. Co z tego wynika?). Technologia ta szybko zastępuje pracę ludzi – można produkować taniej, wydajniej, szybciej, więcej… Może jednak wszystkie te działania kryją potencjał, którego jeszcze nie dostrzegamy, bo dzieją się na różnych, niepowiązanych ze sobą polach. Może zapowiadają zmiany jakościowe, które za sprawą ludzkiej inwencji i instynktu samozachowawczego pozwolą uniknąć najgorszego. A może trzeba zanegować rozwój, największą wartość współczesnej cywilizacji, i poszukiwać nowych strategii, na przykład opartych na dobrach odziedziczonych? (Michał Niezabitowski, Elegia na zmierzch Homo sapiens. Od cywilizacji rozwoju do cywilizacji dziedzictwa). Wobec potrzeby radykalnych zmian projektanci powinni na nowo rozważyć rolę dizajnu we współczesnym świecie. Dziedzina ta ma twórczy potencjał, ale czy jak zwykle podąży za zmianami, czy też przełamie się i pomoże stworzyć nową wartość? (Josh Plough, Czego chcemy od nowych technologii?).

Czesława Frejlich