Nowy początek. Modernizm w II RP

To druga wystawa z cyklu 4 × nowoczesność ukazująca procesy modernizacyjne w Polsce w XX i XXI wieku. W poprzednim roku widzieliśmy Polskie style narodowe, w tym można zapoznać się z osiągnięciami modernizmu w sztuce, architekturze i dizajnie czasów międzywojnia. Dwie następne poświęcone modernizmowi czasów PRL-u i III RP zobaczymy w kolejnych latach. Pomysłodawcą i jednym z kuratorów cyklu jest dyrektor krakowskiego Muzeum Narodowego , Andrzej Szczerski od lat badający polski modernizm, autor wielu publikacji z tego zakresu.

Zestawienie 500 obiektów – obrazów, rzeźb, modeli architektonicznych, mebli, ceramiki, szkła, tkaniny, środków transportu, medali, publikacji, plakatów, fotografii i filmów – daje obraz rozmaitego wyobrażenia modernizmu. Idea postępu i związku sztuki i techniki to naczelny postulat tej idei. Dlatego też interesujące jest zestawienie dzieł sztuki i obiektów użytkowych. Jednak rozumienie idei postępu i nowoczesności, o czym opowiada wystawa, była pojmowana na rozmaite sposoby. Z jednej strony wybrzmiewały koncepcje zachowawcze, poszukiwania inspirowane sztuką ludową czy koncepcjami teozoficznymi, a z drugiej odwołujące się do awangardy. To bogactwo zostało w przejrzysty sposób uporządkowane i w skrócie, ale nie powierzchownie, pokazane ograniczając liczbę eksponatów do niezbędnych (co podkreślam, bo nadmiarowość to grzech główny wielu polskich ekspozycji).

Dzieła sztuki i obiekty użytkowe okresu międzywojnia były niejednokrotnie pokazywane, więc dla tych, którzy interesują się tą problematyką, niektóre z prezentowanych obiektów mogą być znajome. Choć każdy znajdzie kilka „cymesów”. Dla mnie nowością był leżak Bogdana Lacherta z 1928 roku, biblioteki wędrowne Heleny Radlińskiej z 1922 roku (idea wyrażona fotografiami, książką i współcześnie wykonanym modelem) oraz makieta w skali 1:1 kuchni Barbary Brukalskiej dla IV kolonii Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu z 1929 roku (co znałem jedynie z ilustracji).

Jednak wartością ekspozycji nie są same eksponaty, co ujęcie tematu. Obiekty tak zestawione i opisane przekazują ideę modernizmu, która nie jest jeszcze w naszym kraju dobrze przebadana, a jeszcze w mniejszym stopniu upubliczniona. Zarówno od strony kuratorskiej, jak i aranżacyjnej należą się słowa uznania. Wystawa jest klarowna i wciąga widza w świat, który można jeszcze szczątkowo zobaczyć na ulicach niektórych naszych miast, a czasem w prywatnych domach (choć nie zawsze ta część naszej kultury jest należycie chroniona). Warto również spojrzeć na modernizm międzywojnia z perspektywy ponowoczesnej. Może być dobrą okazją do refleksji na temat współczesności.

Nowy początek. Modernizm w II RP

Wystawa  w Gmachu Główny Muzeum Narodowego w Krakowie
, czynna do 12 lutego 2023 roku
Kuratorzy: zespół pod kierownictwem Andrzeja Szczerskiego i Piotra Juszkiewicza
Aranżacja: Dagmara Latała i Jacek Latała, lataladesign.com