Mądry wybór, dobry dizajn. Śląska Rzecz 2020

Tegoroczna gala wręczania nagród była wyjątkowa. Po raz ostatni nagrody wręczała Ewa Gołębiowska, długoletnia dyrektorka Zamku Cieszyn. Nim przejdę do omówienia wyników ostatniego konkursu Śląska Rzecz, parę słów o tej wyjątkowej osobie, dzięki której odbywała się ta ważna dla śląskiego środowiska impreza, oraz przypomnienie kilku faktów z historii.

W roku 2003 z inicjatywy Ewy Gołębiowskiej, ówczesnej naczelnik Edukacji i Kultury Miasta Cieszyna, rozpoczęto budowę nowej instytucji, Śląskiego Zamku Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie¹. Było to możliwe dzięki wsparciu finansowemu Unii Europejskiej². Placówka rozpoczęła działalność 1 stycznia 2005 roku pod dyrekcją Ewy Gołębiowskiej. W 2011 roku organizacja zmieniła nazwę na Zamek Cieszyn. 16-letnie zarządzanie instytucją przyniosło Cieszynowi godną pozazdroszczenia promocję miasta poprzez szereg imprez, ważnych nie tylko dla regionu. Wiele wystaw organizowanych w Zamku było pokazywanych w innych miastach w kraju, ale też za granicą, a liczne imprezy – konferencje, warsztaty, wykłady – ściągały do Cieszyna rzesze młodych osób, ale też wybitnych teoretyków i praktyków dizajnu. Zamek Cieszyn stał się ponadregionalnym, rozpoznawalnym ośrodkiem – marką dobrego dizajnu, dobrych praktyk.

Od początku w instytucji stawiano na promocję regionu i szeroko pojętego projektowania. Najważniejszą imprezą stał się konkurs Śląska Rzecz³, który nagradza najlepsze produkty i grafikę użytkową województwa śląskiego (nieco później dodano kategorie usług i wystaw)⁴. W 2006 roku odbył się pierwszy konkurs na najlepsze wdrożenia z 2005 roku. Początki nie były łatwe, o czym świadczy zaledwie 16 zgłoszeń. Nieduży odzew wytwórców i projektantów wynikał ze słabej kondycji polskiego przemysłu. Pierwszą nagrodę otrzymali Magdalena Lubińska i Michał Biernacki za dywan mohohej!DIA⁵. Po tym sukcesie posypały się na projektantów laury międzynarodowe, włącznie z Red Dot Design Award w 2008 roku. Z roku na rok przybywało zgłoszeń, ale może ważniejsze jest to, że ich jakość wzornicza, a także techniczna i wykonawcza stawała się coraz lepsza⁶.

W tym roku po 15 konkursach, mimo niezbyt sprzyjających warunków pandemicznych, zgłoszono w sumie 44 prace – najwięcej w kategorii produktu⁷. Na cztery projekty chciałam zwrócić szczególną uwagę. Nagrodę główną otrzymała przyczepa do przewozu psów z aneksem sypialnym, wyprodukowana przez Metbox Kurpas, a zaprojektowana przez zespół: Michał Latko, Jakub August, Natalia Kacprzyk, Łukasz Szczęsny, Natalia Pietruszewska-Golba, Arkadiusz Kandora⁸ . To rodzaj campera dla trenerów i psów startujących w różnego rodzaju zawodach służb ratowniczych czy sportowych. Niewątpliwie to produkt niszowy, ale jakość użytkowa i techniczna może zaspokoić potrzeby rynku międzynarodowego. Solidna konstrukcja zapewnia trwałość produktu (40–50 lat), a instalacja fotowoltaiczna pozwala uzyskiwać energię na własne potrzeby. Najważniejsze jednak jest potraktowanie na równi potrzeb trenerów i zwierząt – warunków przewozu, wypoczynku czy snu. Drugi projekt, który – choć nienagrodzony – przykuł moją uwagę, to kurtka puchowa Wing wyprodukowana przez firmę Pajak, projektu Wojciecha Kłapci. Kurtka wykonana z pietyzmem, jaki widzimy od lat u producenta wyspecjalizowanego w odzieży sportowej i outdoorowej. Puchówka przeznaczona jest dla kobiet w ciąży. Trójkątna wstawka z przodu pozwala na wygospodarowanie dodatkowej przestrzeni, dając ochronę powiększającego się brzucha. Ta koncepcja ułatwia także komfortowe przenoszenie niemowlaka. Potrzeba tego rozwiązania nie wymaga uzasadnienia.

W kategorii grafiki użytkowej nagrodzono system informacji wizualnej dla budynków ASP w Katowicach, autorstwa Justyny Kucharczyk, Agnieszki Nawrockiej i Anny Pohl. To dobrze opracowany projekt gwarantujący sprawną komunikację, ale to dla takiej instytucji za mało. Pomysł polegał tu na zindywidualizowaniu napisów na drzwiach pracowni w ten sposób, aby symbolicznie wyrażały ofertę dydaktyczną prowadzącego zajęcia. Chciałoby się rzec, że tym razem szewc w butach chodzi.

Ostatni wybrany przeze mnie projekt, tym razem z kategorii wystawiennictwa, to SAW – Stacja Audio-Wizualna Katowice, autorstwa Marty Gawin, wykonana przez Pawła Krzywdzińskiego, która otrzymała wyróżnienie Stowarzyszenia Twórców Grafiki Użytkowej. Wieża zainstalowana w śródmieściu Katowic reaguje na natężenie hałasu miejskiego. Pod wpływem głośnych dźwięków otoczenia – głównie ruchu samochodowego – jej neony gasną. Instalacja wykorzystuje istniejące słupy ogłoszeniowe i materiały z odzysku. Ten projekt uświadamia przechodniom, że środowisko, w którym żyją, jest zagrożeniem dla ich zdrowia. „Plakatowa” forma jest czytelna, mocna, a projekt społecznie ważki. Dodać trzeba, że instalacja powstała jako nieodpłatna inicjatywa projektantki przy wsparciu Instytucji Kultury Katowice – Miasta Ogrodów.

Inne, równie ciekawe projekty, do obejrzenia na wystawie pokonkursowej na Zamku Cieszyn  do 12 września 2021 roku.

Mam nadzieję, że konkurs Śląska Rzecz pod nową dyrekcją będzie kontynuowany, a życzeniem pewnie nie tylko moim jest, żeby nabrał jeszcze większego rozpędu. Jak obiecała w kuluarach nowa dyrektor, pani Magdalena Chorąży-Suchy, będzie stawiała na większą promocję działań Zamku Cieszyn.

—

1. Współuczestniczyli w tym również: Luk Palmen, pracownik Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, i wiceburmistrz miasta Bogdan Cybulski.
2. Inwestycja była wspierana środkami przedakcesyjnym Phare ESC z Unii Europejskiej (75% – 1 772 566 euro), dotacji z budżetu państwa (296 941 euro), samorządu województwa śląskiego (178 165 euro) oraz miasta Cieszyn (128 861 euro).
3. Konkurs Śląska Rzecz organizowany jest w ramach projektu Śląska Sieć na rzecz Wzornictwa, dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.
4. Kategorię usług wprowadzono w 2011 roku, a wystawiennictwa w 2018 roku.
5. K. Zacharska, Moho Design, Culture.pl, culture.pl/pl/tworca/moho-design  [data dostępu: 14.7.2021].
6. Drugą ważną imprezą na Zamku Cieszyn prowadzoną od 2006 roku jest przegląd najlepszych dyplomów projektowych z krajów Grupy Wyszehradzkiej.
7. Do konkursu zakwalifikowano 37 zgłoszeń w czterech kategoriach: produktu 16, grafiki użytkowej 13,     usług 2 i wystawiennictwa 6.
8. Śląska Rzecz. Wyniki, Zamek Cieszyn, zamekcieszyn.pl/pl/artykul/slaska-rzecz–wyniki-1249  [data dostępu: 14.7.2021].