Łach – projekt usługi wspierającej resocjalizację poprzez pracę

Praca nad projektem rozpoczęła się w 2019 roku podczas wizyty w Przedsiębiorstwie Państwowym Rakon na terenie Zakładu Karnego w Raciborzu. Należy podkreślić trudność w zdobywaniu i udostępnianiu materiałów związaną z szeregiem procedur obowiązujących w tak specjalistycznej organizacji jak zakład zamknięty trzeciego stopnia. Proces projektowy trwał kilkanaście miesięcy, wiązał się z wizytami na terenie zakładu i aktywnym kontaktem pomiędzy stronami. Praca opierała się na gromadzeniu informacji terenowych, wywiadach ze skazanymi, czy rozmowach przeprowadzonych z personelem zakładu. Zebrane informacje zostały poddane analizie i uporządkowaniu za pomocą narzędzi takich jak: kanwa modelu biznesowego, propozycja wartości, archetyp użytkownika, ścieżka produktu i podróży klienta. Wszystkie te metody posłużyły do końcowego określenia problemu i stworzenia nowego modelu usługi wspomagającej resocjalizację poprzez pracę.

Początkowym etapem projektu była próba przyjrzenia się procesowi produkcji na terenie PPO Rakon. Obecny proces ma formę linearną. Przekaz produktu w tym modelu jest bezkontaktowy pomiędzy stronami. Wytwórca produkuje produkt, a nabywca dokonuje jego zakupu i użytkuje. Dotychczasowa usługa skupia się na produkcji wyrobów tekstylno-ochronnych. Celem jest korzyść ekonomiczna. Konsekwencją zastosowanych metod i narzędzi badawczo-projektowych było wiele istotnych wniosków.

Po pierwsze, koniecznością jest zbudowanie bliższego kontaktu pomiędzy klientem a PPO.

Po drugie, z rozmów ze skazanymi i informacji zastanych wynika silna potrzeba motywacji. Skazani wyrażają głęboką chęć kontaktu z ludźmi przebywającymi na wolności, co stanowi dla nich powód do zachowań resocjalizujących. Powtarzającą się frazą w wypowiedziach była również potrzeba zauważenia pracy, jaką wkładają oni w chęć readaptacji społecznej oraz poczucie bycia akceptowanym i przydatnym w oczach społeczeństwa.

Po trzecie, zaprojektowanie produktu zgodnego z ideą marketingu opartego na wzbudzaniu emocji uwzględniającego niskie umiejętności skazanych oraz ograniczenia w postaci materiałów dostępnych w przedsiębiorstwie oraz parku maszynowego znajdującego się na jego terenie.

Po czwarte, konieczne jest zbudowanie komunikacji, będącej nienachalną informacją o misji marki oraz o osobach zaangażowanych w produkcję.

Wreszcie, poprzez przemodelowanie usługi i stworzenie z niej obiegu zamkniętego zrozumiano, że jej odbiorca jest zmienny w zależności od realizowanego celu. Jeśli skupić się na zmianie postrzegania osadzonego, to odbiorcą jest klient, a jeśli na systemie stymulacji zachowań poprzez motywację, to odbiorcą jest skazany. W związku z tym usługę oparto na obiegu zamkniętym, w którym nie da się wyróżnić jednego odbiorcy.

Przebudowanie struktury dotychczasowej usługi z linearnej na cyrkularną zapewniającą płynną wymianę emocji i opinii między wytwórcą a nabywcą produktu, będących motywacją do dalszych działań przygotowujących do readaptacji społecznej oraz zapewnieniu o gotowości na przyjęcie społeczne takiego wytwórcy. Idące za tym przywiązanie nie tylko jest wypadkową produktu, ale i idei pomagania osobom wykluczonym. Dzięki takiemu rozwiązaniu proces resocjalizacji ma szansę stać się bardziej efektywny, a granica między społeczeństwem ludzi wolnych a tych pozbawionych wolności zanika. Zmianą w modelu jest aktywne zaangażowanie skazanego w produkcję produktu poprzez zmniejszenie mentalnej odległości pomiędzy nim a użytkownikiem wytwarzanego przez niego dzieła.

Zamierzoną zmianą jest aktywne zaangażowanie skazanego w produkcję produktu poprzez zmniejszenie mentalnej odległości pomiędzy nim a użytkownikiem wytwarzanego przez niego dzieła. Nowym typem produktów są pokrowce na laptopy nawiązujące stylizacją do znaku marki Łach oraz uwzględniające wcześniej wymienione założenia. Różnicą w stosunku do wcześniejszego modelu usługi jest to, iż klient używając, przywiązuje się do wybranego produktu, bądź nabywa go z zamiarem sprawienia komuś przyjemności (np. jako prezent).

Projekt zakłada trzy sposoby komunikacji/rekomendacji:

• listowna – produkt uzupełniony jest o pisemną adnotację wyjaśniającą klientowi ideę usługi. Nabywca ma możliwość podzielenia się opinią, przekazywaną później wytwórcy poprzez radiowęzłową audycję, oraz tablice informacyjne znajdujące się na więziennych korytarzach/ halach produkcyjnych,
• internetowa – klient ma możliwość rekomendowania produktu w Internecie. W celu pozostawienia motywującej rekomendacji dla skazanego, ma możliwość uczynienia tego poprzez portale społecznościowe nowej marki ŁACH, bądź formularz na stronie firmy – podobnie jak w rekomendacji listownej komunikacja z osadzonymi następuje poprzez radiowęzeł i tablice informacyjne,
• poprzez rozgłos –nabywcy wymieniają informacje poprzez nieformalne kanały, dzięki temu budują rozpoznawalność produktów w społeczeństwie.

Może wydawać się to błahe, jednak dla skazanych pozytywna opinia ze świata zewnętrznego jest niesamowicie ważna, a tym samym mobilizująca do poddawania się procesowi resocjalizacji. Akceptacja środowiska zewnętrznego świadczy o gotowości ponownego przyjęcia do społeczeństwa osoby wcześniej z niego wykluczonej.

—
Projekt dyplomowy zrealizowany pod kierunkiem dr hab. Justyny Szklarczyk-Lauer oraz dr Anny Machwic na Wydziale Projektowym Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach.