Frau Bauhaus

Ona miała 26 lat, on 40. Walter Gropius był rok po rozwodzie z Almą Mahler, która poprzednio była żoną słynnego kompozytora. Pochodząca z bogatej żydowskiej rodziny Ise Frank pracowała w branży księgarskiej. Starszego o 14 lat Waltera Gropiusa, ówczesnego dyrektora Bauhausu, poznała na wykładzie w Hanowerze w 1923 roku. Zauroczenie obojga było tak intensywne, że Ise zerwała zaręczyny ze swoim kuzynem, którego miała niebawem poślubić. 16 października tego samego roku kobieta poślubiła Gropiusa w Weimarze, świadkami byli Wassily Kandinsky i Paul Klee.

W tym czasie założona w 1919 roku szkoła w Bauhausie przeżywała kryzys spowodowany przejęciem władzy w Turyngii przez konserwatywny rząd, który oskarżał instytucję o szerzenie myśli socjalistycznych i wywrotowych. W 1924 roku Bauhaus przeniósł swoją siedzibę do prowincjonalnego w owym czasie miasta przemysłowego Dessau. Tam też Isa Gropius aktywnie włączyła się w pracę na rzecz szkoły. Zaakceptowała świat Bauhausu proponujący całkiem odmienne wartości od tych, w których się wychowała. Mówiła, że Bauhaus ją „zaraził” i wpłynął na każdy aspekt jej życia. Ujawniał się nawet w stylu jej ubierania – wygląd miał dawać świadectwo nowoczesności. Gropius czule nazywał ją „Frau Bauhaus”. Ise porzuciła swój zawód i w szkole pracowała jako sekretarka, redaktorka i organizatorka. Przez jej ręce przechodziła nie tylko korespondencja szkoły, ale i wszystkie eseje naukowe, wykłady i artykuły Gropiusa. Choć była typową dla swojego czasu kobietą „stojącą za mężczyzną” to równocześnie pełniła funkcję równoprawnej partnerki zawodowej Gropiusa. Jeździła po kraju, towarzysząc mu podczas wykładów, szukała źródeł finansowania, by utrzymać budynek szkoły czy zdobyć środki na budowę Osiedla Mistrzów projektu męża (1925–1926). Osiedle wybudowane w sosnowym lesie, przy Ebertalee, dziesięć minut drogi od szkoły, było rodzajem wizytówki Bauhausu. Ise wpłynęła również na sposób aranżacji wnętrz, szczególnie kuchni, według modernistycznych reguł. Stało się to krótko przed tym, jak Margarete Schütte-Lihotzky zaprojektowała rewolucyjną kuchnię frankfurcką w 1926 roku.

W 1932 roku finansowanie Bauhausu przez nowe, nazistowskie władze Dessau zostało zawieszone, a uczelnię przeniesiono do  Berlina. Rok później szkoła przestała działać. W Berlinie Ise zaczęła wydawać pod własnym nazwiskiem teksty zainspirowane podróżami i własnymi zainteresowaniami. W 1934 roku Gropiusowie zmuszeni byli emigrować, najpierw do Wielkiej Brytanii, a trzy lata później do Stanów Zjednoczonych, gdzie Walter został zatrudniony na Wydziale Architektury Uniwersytetu Harwardzkiego. Pod koniec lat 30. Ise Gropius przesłała artykuł do miesięcznika „Atlantic Monthly” zatytułowany Grandma was a Career Girl, w którym prezentowała korzyści, jakie daje kobietom praca. Redakcja odmówiła publikacji artykułu. W liście poinformowano ją, że magazyn nie zamierza wspierać ani promować „strasznego pomysłu” pracujących kobiet. Odtąd Ise zaprzestała pisania i skupiła się na redagowaniu tekstów męża i promowaniu jego projektów. Za jej sprawą ich dom w Lincoln, w stanie Massachusetts, stał się wizytówką modernizmu. Nie tylko architektura, ale i każdy detal był zaprojektowany według pomysłu Gropiusa (projekty współtworzył Marcel Breuer). Dom utrzymano w idealnym porządku, tak aby zwiedzający mogli lepiej rozumieć nowy ład funkcjonalno-estetyczny. Dla studentów Gropiusa, i nie tylko dla nich, budynek i wnętrze były rodzajem case study. Od 1984 roku znajduje się tam muzeum¹ .

Isa Gropius była postrzegana jako żona „wielkiego” Gropiusa, która czynnie wspomagała męża zawodowo, promując i porządkując jego twórczość nawet po jego śmierci. Zmarła w 1983 roku.

—

Fot.: wolf.at 

Przypisy:

1. Więcej na temat Ise Gropius w książce Jana Revedina, Jeder hier nennt mich Frau Bauhaus: das Leben der Ise Frank, DuMont, Cologne 2018.

Korekta: Anna Warzecha