Dizajnerki. Barbara Brukalska

Barbara Brukalska (1899–1980)

Pierwsza kobieta ukończyła w roku 1922 studia architektoniczne na Politechnice Warszawskiej. W ślad za nią poszły inne, wśród nich Barbara z domu Sokołowska. Studia rozpoczęła w 1921 roku, była więc w pierwszej generacji polskich architektek, przecierała szlaki. Jako pierwsza kobieta w 1948 roku otrzymała na macierzystej uczelni nominację profesorską. Wraz z mężem Stanisławem Brukalskim stanowili parę architektoniczną, jedną z pierwszych działających w tamtym czasie. Związani z awangardową grupą Praesens (1929–1930) i z międzynarodowym ruchem CIAM (od 1929), zafascynowani Le Corbusierem wcielali w życie ideały modernistycznej architektury w mniej ortodoksyjnej odmianie.

Jedną z ich najważniejszych realizacji wcielającej w życie te koncepcje był projekt Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu (realizacja 1929–1932). W 1921 roku powołano organizację, której członkowie, społecznicy i socjaliści chcieli rozwiązać kryzys mieszkaniowy stolicy Drugiej Rzeczypospolitej. W statucie zapisano, że celem jest: „dostarczenie i wydzierżawienie członkom tanich i zdrowych mieszkań budowlanych drogą samopomocy zbiorowej przy poparciu instytucji państwowych i komunalnych, zaspakajanie wspólnymi siłami kulturalnych potrzeb członków”1. Spółdzielnia miała umożliwić robotnikom i urzędnikom życie w godnych warunkach.

Wzorcową zabudowę kuchenną we wnęce o wymiarach 2,20 na 1,37 metra Brukalska opracowała dla tej właśnie Spółdzielni – była ona przeznaczona dla najmniejszych mieszkań – 1-, 2- i 3-izbowych, była tam jednak ciepła woda i centralne ogrzewanie, co w owym czasie pozostawało rzadkością. Brukalska pisała: „Urządzenie tego laboratorium przystosowujemy do pracy, jaką w niej wykonuje się. Ustawimy więc meble i przyrządy w takiej kolejności, w jakiej odbywa się praca, aby możliwie zmniejszyć ilość niepotrzebnych ruchów. Staramy się też, aby wszystkie przyrządy służące do pewnych funkcji zgrupować tam, gdzie te funkcje się odbywają…”2. Kuchnia stała się miejscem pracy nowoczesnej kobiety, która miała wykonywać czynności sprawnie i higienicznie, w myśl racjonalizujących pracę i zwiększających wydajność zasad tayloryzmu. Takie koncepcje były Brukalskiej bliskie. Znała również zrealizowaną rok wcześniej kuchnię frankfurcką projektu Margarete Schütte-Lihotzky i podążała tym samym tropem. Co więcej, prosiła Schütte o konsultacje3.

Fot. Barbara Brukalska, projekt kuchni do wzorcowego mieszkania na osiedlu Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, 1927 (repr. za: „Dom, Osiedle, Mieszkanie”1929, nr 1, s. 10)

W 1930 roku zaprezentowana została na terenie żoliborskiej Spółdzielni wystawa Mieszkanie najmniejsze. Pokazano wówczas projekty architektów z wielu krajów, którzy odpowiedzieli na potrzeby najmniej zarabiających. Propozycja Brukalskiej była głosem w tej dyskusji.

Tekst jest częścią artykułu kwartalnika „Herito”  nr 34, 2019, str. 34–35.

Przypisy

  1. Statut WSM 1930, par. 2, str. 3
  2. Barbara Brukalska „Kuchnia współczesna” [w:] „Dom, Osiedle, Mieszkanie” nr 1, 1929, str. 8– 11
  3. j.w. str. 11

czytaj także: