Przyglądając się portfoliom projektantów komunikacji wizualnej, można zauważyć, że tematy, które podejmują często dotyczą przestrzeni publicznej oraz projektowania wystaw. Poza tym na portalach branżowych pojawiają się ogłoszenia o konkursach dotyczących aranżacji ekspozycji muzealnych. Niejednokrotnie takie działania – związane z przestrzenią – są kompleksowe i znajdują się na styku różnych dyscyplin. To skłania do zastanowienia się i zdefiniowania tego, jakie miejsce w złożonym projekcie zajmuje komunikacja wizualna oraz jakie są kompetencje specjalisty z tej dziedziny.
Z pojęciem space design spotkałam się pierwszy raz w Akademii Sztuk Pięknych w Bratysławie. Od projektantów dowiedziałam się, że za pomocą tego sformułowania opisują komunikację wizualną w architekturze. Space design to w wolnym tłumaczeniu po prostu projektowanie przestrzeni. Określenie jest szerokie, ale umieszczone w kontekście komunikacji wizualnej, spełnia swoją funkcję. Projektowanie tego typu polega na zorganizowaniu danego obszaru – wewnątrz lub na zewnątrz budynków – w przemyślany sposób, używając środków wizualnych. Na przykład, za pomocą systemu informacji wizualnej, można wpłynąć na postępowanie ludzi, a na wystawie przekazać informacje, które zwiększą wiedzę odbiorcy. Space design jest dziedziną komunikacji wizualnej, ale funkcjonuje blisko takich dyscyplin jak architektura, urbanistyka, wzornictwo czy nawet nauki społeczne. Związki z architekturą są oczywiste. Komunikaty wizualne są umieszczane w istniejących lub powstających przestrzeniach, zaprojektowanych przez architektów czy urbanistów. Dodatkowo istnieją przykłady, gdzie współpraca z kręgiem specjalistów od nauk społecznych, pomaga w skutecznej diagnozie potrzeb przyszłych użytkowników.
Space design można podzielić na dwie grupy. Pierwszą z nich stanowi projektowanie wystaw, natomiast do drugiej zaliczają się realizacje w przestrzeni publicznej. W przypadku projektowania ekspozycji z reguły mamy do czynienia z wykonaniem identyfikacji wizualnej wydarzenia oraz informacji na samej wystawie. Do takich komunikatów, w przestrzeni wystawy, zaliczają się opisy czy tytuły dzieł oraz nawigacja. Zdarza się, że projektant przejmuje też funkcję kuratora. Przykładem takiej realizacji jest wystawa Designer — Critic — Editor — Commentator . Katarína Balážiková była autorką koncepcji, identyfikacji wizualnej i interakcji na samej wystawie.
Kolejna grupa, to projekty w przestrzeni publicznej. Najbardziej charakterystyczną kategorią jest projekt systemu informacji wizualnej – wayfinding. Blank Studio (system informacji wizualnej w Muzeum Śląskim ) czy grupa Tukej (system informacji wizualnej NOSPR w Katowicach ) specjalizują się w tym obszarze. Z kolei Marcel Benčík zaproponował rozwiązanie wykraczające poza wayfinding. Instalacja na schodach w Żylinie , której jest autorem, informuje o danych liczbowych dotyczących miasta.
Co jest charakterystyczne dla projektowania przestrzeni? Między innymi współpraca międzydziedzinowa. Przykładowo: wykonanie wystawy to kompleksowa działalność, w którą zaangażowani są między innymi projektanci komunikacji wizualnej, architekci, kuratorzy czy osoby odpowiadające za kwestie materiałowe czy technologiczne. Poza tym trzeba mieć świadomość, że realizacja musi być odpowiednia dla użytkownika pod kątem ergonomii. Mamy tu do czynienia z szeregiem parametrów, jakimi są: wysokość pola widzenia czy średni wzrost. Te zasady, wpływają na późniejsze decyzje projektowe, chociażby dotyczące umieszczenia eksponatów w galerii czy miejsca, w którym zaplanowana jest informacja. Co więcej, pojawia się temat pracy z siatką. Niemniej, nie jest to płaski grid publikacji, ale trójwymiarowe moduły. Spełniają one tę samą funkcję – pomagają projektantowi zorganizować rozwiązanie projektowe, co w konsekwencji wpływa na odbiór całości przez użytkownika. W trakcie projektowania, trudno obyć się bez modeli w skali lub wizualizacji. Te narzędzia pozwalają na weryfikowanie przyjętego rozwiązania. Mogą również służyć do komunikacji, chociażby z kuratorem wystawy, aby zaprezentować pomysł i przebieg prac.
Myślę, że istnieje potrzeba dyskusji nad nowym pojęciem opisującym działania projektantów komunikacji wizualnej. Definicja space design nie pojawia się w polskojęzycznej, specjalistycznej literaturze. Powyższy tekst stanowi próbę nakreślenia obszaru działalności projektanta, na podstawie wypowiedzi specjalistów i własnych doświadczeń.
We wspomnianej na wstępie uczelni w Bratysławie ten obszar projektowania jest przydzielony do konkretnej pracowni (Ateliér Priestor). Czego uczą się studenci? Poznają specyficzne zagadnienia związane z przestrzenią, jakimi są: eksponat, galeria, kontekst, model, moduł, nawigacja, obiekt, plener, prototyp, skala, światło, wnętrze, wizualizacja i tym podobne. Poza tym poznają przebieg procesu projektowego. W tej pracowni kartkę A4 zamienia się na sześcian o boku 1 m.
—
Korekta: Anna Warzecha, Weronika Stemborowska
