0 Wstęp 23
28 listopada tego roku Nagrodę Klio w kategorii autorskiej otrzymała Agata Szydłowska za książkę Futerał. O urządzaniu mieszkań w PRL-u. Jest istotne, że wydawnictwo o kulturze materialnej zwycięża w najważniejszym w kraju konkursie publikacji historycznych. Takie wyróżnienie nie byłoby możliwe bez uznania nie tylko wagi tematu, ale i dojrzałości metodologicznej badań nad tą dziedziną. W zakresie designu można tu zauważyć docenienie pewnego szerokiego ruchu badawczego, będącego udziałem wielu osób – z efektami w postaci nie tylko wydawnictw, ale i wystaw – który dynamicznie się rozwija od początku tego wieku, dając coraz pełniejszy obraz historii polskiego wzornictwa, a także projektowania graficznego.
W 23. numerze Formy też chcą dołożyć swoją cegiełkę. Poprosiliśmy badaczy o teksty podejmujące zagadnienia historii polskiego designu, jej metodologii, ale także przedstawiające specyficzne i szersze ujęcia przemian polskiego wzornictwa (teksty Irmy Koziny Polski design w obliczu zmiany paradygmatu i Barbary Banaś Razem, nie osobno, czyli o zawodowych małżeńskich kooperacjach). Nie sposób nie zauważyć, że autorzy przejmują anglosaskie metodologie badania designu, wychodzące poza narzędzia historii sztuki i uwzględniające osobne obszary produkcji (z uwzględnieniem projektantów), konsumpcji (funkcjonowania produktu przez cały okres jego życia) i mediacji (udział „ekspertów” edukujących odbiorców i reinterpretujących projekty w mediach). To podejście jest przedmiotem artykułu Agaty Szydłowskiej, dotyczącego metodologii zastosowanej w Futerale, oraz tekstu Mikołaja Czerwińskiego o skuterze Osa, któremu to studium przypadku patronuje badaczka Grace Lees-Maffei. Wydaje się, że wskazany paradygmat badawczy w odniesieniu także do specyficznej, bo nierynkowej, gospodarki PRL-u będzie się cieszył coraz szerszą akceptacją (w tym kontekście zwraca też uwagę artykuł Piotra Szaradowskiego kładący nacisk na korzyści z badania mody jako zjawiska z obszaru projektowania). Warto pamiętać, że postulat stosowania paradygmatu produkcja – konsumpcja – mediacja pojawił się w tekście Piotra Korduby rekapitulującym stan badań nad polskim projektowaniem w „Artium Quaestiones” z roku 2021 (w tym numerze Form tekst Korduby Totalność Cepelii).
Ze względu na moment opublikowania numeru nie sposób nie wspomnieć, że w grudniu zakończyły się konsultacje społeczne dotyczące stworzenia Muzeum Designu i Architektury w dawnym hotelu Cracovia w Krakowie, nad czym prace trwają od kilku lat. Rosną nadzieje na mniejszy lub większy przełom instytucjonalny ważny dla badaczy designu.
Mariusz Sobczyński
redaktor prowadzący numeru
—
okładka: Kamila Okrutny instagram.com/kamnotes/ behance.net/kamnotes/