Nr 22/2024 Sztuczna inteligencja
0 Wstęp

Nr 22/2024 Sztuczna inteligencja

Biblioteka
  1. Wstęp

  2. Sztuczna inteligencja. Konteksty i interpretacje

  3. Etyczne projektowanie w dobie generatywnej sztucznej inteligencji

  4. O trudach dialogu – sztuka komunikacji z AI w projektowaniu

  5. Laboratorium zmian. Edukacja projektowa w obliczu sztucznej inteligencji

  6. Nawigowanie wśród złożoności sztucznej inteligencji. Kluczowe kompetencje techniczne projektantów UX niezbędne w tworzeniu produktów cyfrowych opartych na sztucznej inteligencji (AI)

  7. Prawa autorskie wobec sztucznej inteligencji. Czy istnieje jeszcze szansa na ich skuteczną ochronę?

  8. Rak technologiczny w realnie zautomatyzowanym świecie

  9. Nowy wygładzony świat. Zmysł estetyki w dobie AI


0 Wstęp

Nieśmiałe zainteresowanie, fascynacja, euforia, niepokój, obawa, panika… to emocje, które – często równocześnie – pojawiają się jako reakcja na niezwykle dynamiczny rozwój generatywnej sztucznej inteligencji. Poprzedni numer pisma pokazywał uczucia w kontekście projektowania, a ostatni artykuł dr. Dawida Wienera o emocjonalnej dolinie osobliwości był znakomitym pomostem do tematu, któremu poświęciliśmy numer 22.

Tak zwana sztuczna inteligencja pojawiała się od co najmniej kilku lat w nagłówkach doniesień medialnych. Również w Formach autorzy i autorki poruszali ten temat od powstania pisma1. Było wiadomo, że jest rozwijana i ma coraz większe możliwości. Ale prawdziwa zmiana myślenia o AI oraz lawina medialnych informacji i komentarzy ruszyły po oficjalnym udostępnieniu ChatGPT przez OpenAI (listopad 2022)2. W naszej projektowej bańce poważnym wstrząsem stało się pojawienie się możliwości tworzenia obrazów na podstawie tekstu przy pomocy narzędzi generatywnych, takich jak Dall-E. W sierpniu 2022 roku w Krótkich Formach pisał o nich Janek Wilczak3. Wracając do ilustrujących ten tekst obrazów, można zobaczyć, jak bardzo poprawiła się jakość tego typu generatorów.

Konsekwencje rozwoju i upowszechniania się sztucznej inteligencji wykraczają daleko poza ewolucję narzędzi i będą wpływać na każdy obszar naszego życia, od ekonomii i rynku pracy poprzez spójność społeczną aż do polityki. Wraz z technologią jest sprzedawana bardzo konkretna wizja świata4.

Projektowanie również będzie areną tych zmian: edukacja projektowa, sposoby współpracy, proces projektowy. Dostępność narzędzi i niezwykła łatwość osiągania rezultatów, które wyglądają przekonująco, wpływają również na oczekiwania klientów5.

Jesteśmy na takim etapie rozwoju sztucznej inteligencji, kiedy ważniejsze od szukania szybkich odpowiedzi jest zadawanie ważnych pytań. Takie są też artykuły w bieżącym numerze. Wyjątkowo aż osiem tekstów, gdyż temat wydaje się bardzo istotny.

Agnieszka Zgud i Kuba Kulesza z Fundacji Grupa Robocza w artykule otwierającym numer nakreślili szerokie tło historyczne rozwoju technologii i sposobów myślenia o niej, które doprowadziły nas do obecnego stanu. Jednocześnie w kontekście rewolucji AI artykuł stawia pytania o przyszłość projektowania i technologii, rozważając, czy proces adaptacji ludzi nadąża za rozwojem maszyn. Poruszane są również etyczne aspekty automatyzacji i rosnące znaczenie twórczego myślenia w obliczu postępującej technologizacji.

„Pierwszym krokiem są refleksja oraz rozumienie możliwości i zmian, jakie sztuczna inteligencja niesie w obszarze kreacji, autorstwa czy też zmniejszania luki umiejętności. Krok drugi to sprawne identyfikowanie ryzyk i rozpoznawanie nowych obszarów odpowiedzialności projektantów, którzy chcieliby w swojej pracy wykorzystywać nowe technologie”. O etycznym projektowaniu w dobie generatywnej sztucznej inteligencji pisze dr Patrycja Rudnicka.

Kolejny raz okazuje się, że język jest ważnym narzędziem w projektowaniu, a umiejętność adekwatnego zadawania pytań to kluczowe zagadnienie warunkujące efektywne wykorzystanie narzędzi generatywnej AI. O trudach dialogu i sztuce komunikacji z AI w projektowaniu mówi artykuł dr Patrycji Kruk.

O tym, że jest wiele sztucznych inteligencji, pisze Katarzyna Janota (Grupa Robocza), stawiając szereg pytań, które pomagają myśleć o przyszłości edukacji projektowej. „Jak jednak przełożyć te rekomendacje na głęboko zsilosowaną rzeczywistość szeroko pojętej edukacji i uczelni wyższych? Jak wesprzeć osoby uczące się w rozbrajaniu i konstruowaniu technologii, które zniewalają ich codzienność? W jaki sposób eksplorować możliwości różnorodnych sztucznych inteligencji w momencie, gdy wyobraźnię zdominowała ta mainstreamowa wizja?”.

Pojęcia doświadczenia algorytmicznego, projektowania narzędzi AI i interakcji człowiek – sztuczna inteligencja oraz współpracy z data scientists są tematem wypowiedzi Anny Marii Szlachty. Autorka przedstawia również kompetencje techniczne projektantów UX niezbędne w tworzeniu produktów cyfrowych opartych na sztucznej inteligencji.

Bez odpowiednich ram prawnych rozwój sztucznej inteligencji przypominałby Dziki Zachód. Jak ważne są regulacje i jasne przepisy w kontekście praw autorskich i wykorzystywania narzędzi generatywnych w projektowaniu oraz jak dynamicznie się zmieniają, pisze dr Jacek Markowski.

Dr hab. Michał Krzykawski przedstawia propozycję połączenia krytycznej refleksji filozoficznej z naukami o projektowaniu w kontekście następstw upowszechnienia generatywnych systemów sztucznej inteligencji. Kwestionując zasadność porównywania AI do ludzkiej inteligencji, artykuł opisuje te następstwa w nawiązaniu do hipotezy „raka technologicznego”, zaproponowanej przez astrofizyka Auréliena Barrau, a także wskazuje możliwe sposoby walki z takim rakiem.

Perspektywę pokolenia właśnie wchodzącego na rynek pracy przedstawia Maja Drożdż, zwraca ona uwagę na obawy dotyczące estetyki, idealizacji i ich konsekwencji rozwijania sztucznej inteligencji dla naszych emocji.

Mieliśmy również w planach prezentację case study związanych z wykorzystaniem AI w projektowaniu, ale uznaliśmy, że przedstawimy je – w nieodległej przyszłości – w numerze, który będzie mógł zaoferować potencjalne odpowiedzi na nakreślone tutaj pytania.

Wszystkie artykuły zostały napisane przez ludzi.

Piotr Hojda
redaktor prowadzący numeru

Dziękuję Fundacji Grupa Robocza za pomoc i wkład merytoryczny w przygotowanie numeru.

Ilustracja okładkowa: Patryk Hardziej