Nr 21/2024 Emocje i projektowanie

Emocje nie miały i nie mają z nami łatwo. Nie potrafimy o nich mówić, bywa nawet, że trudno nam je rozpoznać. Tymczasem są podstawą naszej egzystencji. Pozwalają nam przetrwać jako gatunkowi, ostrzegają przed zagrożeniami, ale też dają szansę na przyjemność, radość, miłość. Dla projektantów i projektantek uczucia są jednym z najważniejszych czynników, które wpływają na to, jak tworzone są nowe rozwiązania, i na to, jak te rozwiązania są przyjmowane przez użytkowników i użytkowniczki.

Jedną rzecz z pewnością można powiedzieć o projektowaniu: jego znaczenie dla jednostki i ludzkości w ogóle – jego cel, sens, sukces lub porażka – zależy od stopnia, w jakim zaspokaja potrzeby.

Mamy dowody na to, że przyjemność czyni nas lepszymi w stosunku do innych, bardziej kreatywnymi i zdrowszymi. Co więcej, przyjemne może być też podążanie za wartościami, a „znalezienie sensu” to przyjemność najwyższa. W odniesieniu do dizajnu można powiedzieć, że jeżeli projekt nie uwzględnia przyjemności użytkowania, nie można go nazwać ergonomicznym.

Komizm rzadko jest kojarzony z projektowaniem, ponieważ humor stanowi profanację samego dizajnu, jeśli przyjąć, że dizajn powinien być niewidoczny w procesie użytkowania. Projektowanie operujące dowcipem celowo bije po oczach, choć nie zawsze od razu. Może działać na zasadzie szoku bądź powoli drażnić odbiorcę, informując umysł i ciało, że coś jest nie w porządku.

Jak się czujesz? Podenerwowana lub podenerwowany (iktsuarpok), oszołomiona lub oszołomiony (dépaysement) czy owładnięta lub owładnięty czymś (Torschlusspanik)? Może przypomniałaś lub przypomniałeś sobie o telefonie do wykonania, o kłótni tego ranka, czujesz zniecierpliwienie: „Kiedy będzie ten lunch?”? Mam nadzieję, że odczuwasz również Gezelligheid, przyjemność bycia wśród przyjaciół¹.

Nasze związki z rzeczami, które posiadamy, są złożone i wielowymiarowe, a ich znaczenie często wykracza poza wartość materialną. Analizy interdyscyplinarne łączące psychologię, socjologię, antropologię i badania nad zachowaniami konsumenckimi ukazują także różnorodność naszych związków z przedmiotami.

Rozwój sztucznej inteligencji stawia przed projektowaniem nowe wyzwania związane z tworzeniem interakcji między ludźmi a inteligentnymi nie-ludzkimi postaciami. Jeszcze nie wiemy, na ile znane nam emocje są w stanie sprostać tej nowej, niesymetrycznej sytuacji.