Nr 24/2025 Dalekowschodnie smoki

24. numer naszego kwartalnika poświęcamy projektowaniu w Chinach i Japonii. Choć trzy teksty na temat każdego z tych krajów nie wyczerpują dynamicznie rozwijającej się tam problematyki designu, zwracają uwagę na istotne zjawiska. Co zaskakujące, liczba opracowań na ten temat, zwłaszcza u nas, pozostaje niewielka – mimo rosnącej liczby Polaków odwiedzających te kraje w celach zawodowych. Nie są to tylko projektanci negocjujący warunki produkcji w Chinach, ale także pedagodzy zatrudnieni na tamtejszych uczelniach oraz designerzy wyjeżdżający na stypendia do Japonii, by czerpać z jej bogatych tradycji rzemieślniczych. Nadszedł czas, aby przyjrzeć się bliżej projektowaniu w tych regionach, zwłaszcza że ich wpływ na kulturę Zachodu jest coraz silniejszy.

Co się stanie jeśli, na poziomie koncepcyjnym, nie oddzielimy człowieka od świata? Czy można uniknąć personalizacji istnienia, zwrotu lingwistycznego jednostki, uprzedmiotowienia języka, mediatyzacji obiektów i dehumanizacji mediów…

W dużych metropoliach Chin modę dzielą między siebie nowoczesność z tradycją oraz Wschód z Zachodem.

W kulturze chińskiej bambus jest czymś więcej niż rośliną – jest symbolem kulturowym. Su Shi, wielki pisarz okresu północnej dynastii Song, powiedział: „Lepiej nie mieć mięsa niż nie mieć bambusa”. Dziś ten bon mot trzeba czytać inaczej niż w XI wieku, ale jego wartość tylko wzrosła.

Kiedy po II wojnie światowej świat przystał na surowe propozycje europejskich modernistów, jedynie Japonia odrzuciła koncepcję zerwania z tradycją na rzecz budowania nowego, pragmatycznego otoczenia. Paradoksalnie minimalizm wygenerowany w dalekowschodnim archipelagu nie tylko dorównał temu z Europy Środkowej, ale i skutecznie uchronił od zagłady rzemiosło i przejawy tożsamości narodowej w japońskiej kulturze materialnej.

W lipcu 2023 roku miałam okazję zobaczyć wystawę Kenyi Hary Make the Future a Better than Today, która została pokazana w Muzeum Narodowym w Poznaniu przez kuratorkę Annę Grabowską-Konwent.

W 2015 roku po raz pierwszy zaprojektowałem i wykonałem przedmioty czysto estetyczne, niemające nic wspólnego z użytecznością, funkcjonalnością, dostępnością czy ergonomią, a nawet ekonomią. Wewnątrz mnie ścierały się dwie postawy: designera wykształconego w celu tworzenia produktu dla przemysłu i nieuświadomionego projektanta szukającego istoty przedmiotów w ich warstwie estetycznej. Spór ten ujmę pytaniem: Co jest nadrzędne – funkcja czy estetyka?