Nr 26/2025 Projektowanie dla miasta

Miasto staje się dziś wielowymiarowym wyzwaniem. Kryzys klimatyczny, starzejące się społeczeństwo, rosnące oczekiwania dotyczące równego dostępu i jakości życia oraz słabnące więzi sąsiedzkie nakładają się na siebie i wymagają projektowych odpowiedzi integrowanych na wielu poziomach. Projektowanie dla miasta przestaje być jedynie formą estetyczną czy techniczną – staje się praktyką polityczną, zdrowotną i społeczną. Wstępny warunek zmian, choć wydaje się prosty, jest bardzo wymagający: myśleć równocześnie o ekologii, dostępności, czasie życia rozwiązań i o tym, kto ostatecznie z nich korzysta.

Identyfikacja wizualna Rybnika to przykład modelowego wykorzystania designu przez miasto. Dwa systemy – identyfikacji wizualnej (SIW)¹ i informacji miejskiej (SIM)² – stały się tu skutecznym narzędziem: podnoszenia jakości użytkowej i wizualnej przestrzeni publicznej, efektywnej komunikacji samorządu z mieszkańcami, pielęgnowania lokalnej tożsamości oraz budowania wizerunku i promocji miasta.

Istnieją różne miasta – by wymienić tylko kreatywne, zrównoważone, innowacyjne, przyjazne, kruche lub te z potencjałem. Każda wizja miasta zaczyna się od umiejętności strategicznego wyobrażenia sobie pożądanego stanu. Jak sprawić, by administracja wykorzystała strategiczną wyobraźnię i myślenie przyszłościowe do przeprojektowania dzielnicy, a następnie – miasta? Jak zaprojektować niebiurokratyczną strukturę organizacyjną, która pozwoli na korzystanie z metodologii futures thinking i jej efektów, czyli praktykowanie przyszłości, i tworzenie przestrzeni wychylonych w przyszłość?

Czy pętla długowieczności to tylko modny diagram czy narzędzie wspierające realnie projektantów, urbanistów, architektów, urzędników, edukatorów, biznes, liderów zmian w tworzeniu przestrzeni, produktów, usług sprzyjających długowieczności? Metoda ta stawia na cykliczność, krytyczną ewaluację i prawdziwy głos użytkowników. Zaprasza do przełamania schematów.

Jak zmiany klimatu wpływają na nasze zdrowie psychiczne, relacje i codzienne życie w mieście? Dlaczego wellbeing przestaje być luksusem, a staje się kluczowym wymiarem projektowania miast przyszłości?

Renaturyzator, rewilder lub swojski zadziczacz? Dlaczego potrzebujemy specjalisty od dzikości w mieście?

Realizowane współcześnie strategie i metodologie projektowania przestrzeni publicznej ukierunkowane na najbliższą sąsiedzkość i lokalność – takie jak „miasto bliskości” czy „miasto piętnastominutowe” – wydają się kontynuacją postulatów nowego urbanizmu. Ruchu odnowy architektury i przestrzeni publicznej, powstałego w latach 70. XX wieku jako odpowiedź na błędy modernizmu.

Przestrzenie umożliwiające dzieciom samodzielną aktywność bez bezpośredniego nadzoru dorosłych stanowią istotny czynnik wspierający ich rozwój fizyczny, społeczny i emocjonalny. Współczesne uwarunkowania urbanistyczne dużych miast znacząco ograniczają dostęp do takich miejsc. Bratysława postanowiła to zmienić.

„Miasto to coś więcej niż budynki i ulice” – zahaczam się o cytat z zapowiedzi numeru. Jak kształtować miasto, jeśli nie ulicami i budynkami właśnie? A konkretniej: podłogą i ścianą, które wzdłuż niej przebiegają. Projektowanie miasta to w ogromnym stopniu projektowanie tego, co najbliższe ludzkiemu ciału. Przyziemia.

Studiowanie i mieszkanie w dużym mieście daje tę moc, że gdy młody człowiek wraca do swojego rodzinnego średniej wielkości miasta, to mu się wydaje, że może góry przenosić. Gdy tej drodze towarzyszy partycypacja społeczna i dobra energia innych ludzi, to jedno marzenie inicjuje kolejne, a w rezultacie kształtuje się miasto zrównoważone i inkluzywne, tak jak to miało miejsce w Raciborzu w ostatnich kilku latach.